Próbujesz rozwiązać problem zatkanego nosa poprzez częste stosowanie kropli, a katar nie ustępuje lub nawet się nasila? Prawdopodobnie cierpisz na polekowy nieżyt nosa. Nieżyt nosa spowodowany nadużywaniem kropli do nosa, znany jako polekowy nieżyt nosa (PLNN). Zazwyczaj wynika z nadmiernej i niewłaściwej dawki tego rodzaju preparatów. Jakie inne leki mogą prowadzić do pojawienia się nieżytu nosa? Dowiedz się więcej!

Polekowy nieżyt nosa – co go wywołuje?

Polekowym nieżytem nosa jest rezultatem nieodpowiedniego stosowania pewnych leków, zarówno w postaci kropli lub sprayu do nosa, jak i w formie doustnej. Efektem tego polekowego kataru są zmiany przerostowe, które zachodzą w tkankach małżowin nosowych. Struktury te mają istotne zadania, takie jak nawilżanie, podgrzewanie i oczyszczanie powietrza przepływającego przez nos, a także drenaż i wentylacja zatok przynosowych. W wyniku tego procesu dochodzi do ograniczenia przewiewności nosa. W niektórych sytuacjach może pojawić się ból głowy związany z zatokami.

PLNN to zazwyczaj wynik nadmiernego korzystania z kropli do nosa, stosowanych przez okres dłuższy niż 7-10 dni). Krople zawierają składniki takie jak ksylometazolina, oksymetazolina, nafazolina, tetryzolina, czy tymazolina. Substancje te działają na naczynia krwionośne w nosie, powodując ich zwężenie, co zmniejsza opuchliznę i zaczerwienienie błony śluzowej. Niemniej jednak, przy nadmiernym i długotrwałym stosowaniu organizm staje się przyzwyczajony do tych środków. W efekcie, nasz nos stopniowo przestaje reagować na ich działanie, a naturalne mechanizmy, które normalnie przywracają równowagę w nosie, osłabiają się. To prowadzi do sytuacji, w której mimo ustąpienia innych objawów przeziębienia lub alergii, nos wciąż jest zatkany i wydzielający katar.

Niektóre leki przeciwbólowe, zwłaszcza z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), mogą czasami wywołać reakcje uczuleniowe lub podrażnienie błony śluzowej nosa, co może skutkować nieżytem. Pewne leki przeciwhistaminowe, używane w celu łagodzenia objawów alergii, mogą czasami wywołać suchość błony śluzowej nosa lub przeciwnie – nadmierne wydzielanie śluzu, co może przyczynić się do wystąpienia nieżytu nosa. Oprócz tego niektóre chemioterapeutyki i leki stosowane w terapii przeciwnowotworowej mogą wpływać na funkcjonowanie błon śluzowych, w tym nosa, powodując podrażnienie i objawy przypominające nieżyt nosa.

Polekowy nieżyt nosa – objawy

Objawem dominującym w opisywanym nieżycie jest wydzielina z nosa o charakterze śluzowym lub wodnistym. W rzadszych przypadkach, choć możliwych, efektem ubocznym po lekach może być przewlekła postać nieżytu nosa nazywana również ozeną, która wiąże się z utratą zapachu i wydzielaniem nieprzyjemnych zapachów. Do innych charakterystycznych objawów należą: 

• obrzęk nosa;
• podrażnienia błony śluzowej nosa;
• suchość błony śluzowej nosa;
• uczucie rozpierania u nasady nosa;
• zaburzenia snu (sapanie, chrapanie, bezdechy);
• poranna chrypka;
• wysychanie błony śluzowej jamy ustnej, gardła, krtani;
• konieczność częstego popijania wody (także w nocy);
• niekiedy pojawiają się strupki zaschniętej wydzieliny.

Po jakich lekach może wystąpić katar?

Katar wywołany lekami to problem częściej występujący u dorosłych, chociaż zdarza się również, że polekowy nieżyt nosa dotyka dzieci. To schorzenie nie jest jedynie skutkiem korzystania z leków w postaci kropli do nosa, ponieważ przewlekły zatkany nos może także wynikać z przyjmowania doustnych preparatów, takich jak:

• Tabletki antykoncepcyjne;
• leki regulujące ciśnienie krwi (takie jak rezerpina czy inhibitory konwertazy angiotensyny);
• preparaty blokujące działanie enzymu 5-fosfodiesterazy;
• środki farmakologiczne działające na układ nerwowy (jak amitryptylina, stosowana w leczeniu depresji);
• preparaty niesteroidowe, które redukują stany zapalne.

Polekowy nieżyt nosa – diagnoza

Jak lekarz stawia diagnozę? Przeprowadza badanie wnętrza nosa za pomocą wziernika. Podczas badania można dostrzec zaczerwienienie oraz opuchliznę błony śluzowej nosa, a jej powierzchnia nie prezentuje regularnej gładkości. W pewnych przypadkach lekarz przeprowadza badanie histologiczne poprzez pobranie niewielkiego fragmentu błony śluzowej. W takiej sytuacji widoczny jest brak rzęsek oraz wzrostu liczby gruczołów podśluzowych. 

Polekowy nieżyt nosa – leczenie

Pierwszym krokiem w leczeniu PLNN jest odstawienie leków, które spowodowały tę dolegliwość. Jednak przerwanie stosowania leków nie zawsze jest możliwe natychmiastowo. W związku z tym eksperci zalecają stopniowe zmniejszanie dawek (lub wydłużanie odstępów między ich aplikacjami), jednocześnie wprowadzając nawilżające roztwory do nosa. Roztwory te zazwyczaj zawierają pseudoefedrynę lub fenylefrynę, które działają na zwężanie naczyń krwionośnych, poprawiając przepływ powietrza przez nos. Chociaż ich działanie jest podobne do leków sympatykomimetycznych (oddziaływanie na te same receptory w błonie śluzowej nosa), efekt odstawienia jest znacznie łagodniejszy niż w przypadku lokalnie działających kropli.

Profilaktyka przewlekłego nieżytu

Nieżytowi nosa po lekach możesz zapobiec stosując się do zaleceń dotyczących korzystania z kropli do nosa. Pamiętaj o tym, aby środki te stosować nie dłużej niż przez tydzień. W razie wystąpienia kataru wspomagaj się poprzez nawilżanie śluzówki jamy nosowej – do tego celu można wykorzystać np. roztwór soli morskiej. Zestawy do płukania nosa dostępne są w aptekach bez recept. Istotne jest również pamiętanie o właściwym i odpowiednio częstym czyszczeniu jamy nosowej.