Badania obrazowe pozwalają na dokładną diagnostykę w przypadku wielu schorzeń. Nie inaczej jest również w przypadku stanów chorobowych zatok. Rentgen, niezależnie od obrazowanej okolicy, jest badaniem całkowicie bezbolesnym. Między innymi dlatego wielu lekarzy chętnie zleca jego wykonanie, gdyż nie wiąże się to z dodatkowym stresem dla pacjenta. Dowiedz się, kiedy wykonujemy RTG zatok i co możemy na nim uwidocznić?
Czym dokładnie jest RTG?
RTG to prześwietlenie z użyciem promieni rentgenowskich, nazywane potocznie rentgenem. W aparacie znajdującym się w pracowni RTG zainstalowane są urządzenia emitujące wiązki promieni X, nazywanych inaczej promieniami rentgenowskimi. To, co czyni te promienie wyjątkowymi, to fakt, że prowadzą do powstania szczególnego zjawiska. Umożliwia ono uzyskanie dwuwymiarowego obrazu obejmującego elementy znajdujące się wewnątrz ciała. W zależności od morfologii tkanek będą one dawały obraz o innym odcieniu w skali szarości. Jest to związane z przepuszczalnością tkanek dla promieni rentgenowskich. Struktury kostne będą bowiem przepuszczały emitowaną wiązkę o wiele słabiej od tkanek miękkich.
RTG byłoby badaniem wręcz idealnym, gdyby nie fakt, że promienie rentgenowskie należą do promieniowania jonizującego. Oznacza to, że mogą one uszkadzać DNA komórek, jeśli dojdzie do przekroczenia bezpiecznej wartości dawki skumulowanej – czyli ilości promieniowania X przyjętego przez całe swoje życie. Nie możemy jednak obwiniać za to jedynie badania RTG. Promieniowanie jonizujące jest również powiązane z promieniowaniem kosmicznym, a także promieniami, które są emitowane przez różne urządzenia codziennego użytku. Jednak przeciwwskazaniem do wykonania badania RTG jest ciąża, zwłaszcza przez pierwsze trzy miesiące jej trwania. Przeprowadzenie badania RTG zatok oraz innych obszarów ciała u kobiety ciężarnej jest możliwe tylko w przypadkach zagrożenia zdrowia lub życia pacjentki.
Co umożliwia RTG zatok?
W Polsce nadal powszechnie stosuje się następujące procedury diagnostyczne: jeśli badanie zatok przy użyciu wziernika nie przynosi jednoznacznych wyników, lekarz zleca wykonanie RTG. Jeśli wynik RTG nie jest wystarczająco jasny, przeprowadza się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. RTG często okazuje się wystarczające i nie jest badaniem bezużytecznym, gdyż umożliwia wykrycie i ocenę nieprawidłowości takich jak:
- zgrubienia błony śluzowej,
- torbiele,
- polipy,
- obecność płynu w zatokach,
- ostre lub przewlekłe zapalenie zatok,
- zatkanie ujścia zatoki,
- obecność ciała obcego,
- ropnie i torbiele okołozębowe (jeśli zatoki sąsiadują z korzeniami zębów objętych stanem zapalnym),
- skrzywienie przegrody nosowej.
RTG zatok może również uwidocznić zmiany nowotworowe, które są rzadkie (stanowią mniej niż 1% wszystkich przypadków nowotworów złośliwych). Jeśli takie zmiany zostaną wykryte, konieczna jest tomografia, ponieważ nakładanie się warstw tkankowych na zdjęciu rentgenowskim może utrudniać dokładną interpretację. W przeciwieństwie do klasycznego RTG, tomografia komputerowa pozwala również na wykluczenie obrzęku błon śluzowych i jest bardziej czuła w diagnozowaniu stanów zapalnych w komórkach sitowych.
Kiedy przeprowadzamy RTG zatok nosowych?
Zatoki nosowe położe są w obrębie jamy nosa. Stanowią one przestrzenie powietrzne czaszki. W środku wyścielone są błoną śluzową. Bierze ona aktywny udział w oczyszczaniu powietrza, produkcji śluzu oraz pełni funkcję ochronną przed drobnoustrojami. Podczas infekcji górnych dróg oddechowych może dochodzić do obrzęku błony śluzowej i utrudnionego odpływu treści śluzowej z jamy zatok. Prowadzi do to dolegliwości bólowych u pacjenta. Aby ocenić poziom zalegającej treści oraz uwidocznić ewentualną przeszkodę, która utrudnia odpływ, konieczne będzie wykonanie RTG zatok. W zależności od lokalizacji bólu możemy wykonać cztery różne projekcje zdjęcia rentgenowskiego, aby uwidocznić konkretne zatoki. W zdjęciu w projekcji wg Watersa będziemy mogli uwidocznić zatoki szczękowe oraz sitowie przednie, a z kolei wykonując zdjęcie w projekcji wg Caldwella, zobrazujemy zatoki czołowe i sitowie tylne. Na zdjęciu podstawy czaszki będzie można ocenić budowę i zawartość zatoki klinowej, a z kolei zdjęcie boczne pokaże nam zatoki klinowe i czołowe.
Takie badanie będzie również istotne, jeśli chcemy zlokalizować obecność torbieli lub guzów zlokalizowanych wewnątrz zatok. Ocena ich wielkości i położenie ma duże znaczenie diagnostyczne i pozwala na dobranie odpowiedniej metody leczenia. Możemy również posłużyć się badaniem RTG zatok, jeśli doszło do urazu twarzoczaszki. Pozwoli to na uwidocznienie złamań w obrębie kości jarzmowych, kości nosowej czy łuku jarzmowego.
Kiedy zrobić TK, a kiedy RTG zatok?
TK, czyli tomografia komputerowa to o wiele dokładniejsze badanie obrazowe. Umożliwia ona szczegółowe obrazowanie tkanek miękkich. Jeśli lekarz ma podejrzenie co do poważnych stanów chorobowych zatok, a zwłaszcza w przypadku przewlekłego i powikłanego ostrego zapalenia zatok, może zlecić wykonanie tomografii komputerowej zatok. Tomografia komputerowa może być przydatna podczas kwalifikowania pacjenta do leczenia operacyjnego zatok. RTG zatok jest jednak popularnym badaniem, które wykonywane jest w pierwszej kolejności. Co istotne – nie wymaga ono specjalnego przygotowania od pacjenta.
Badanie RTG zatok może zlecić Ci lekarz laryngolog. Jeśli odczuwasz ból w okolicy policzków i czoła, nasilający się podczas schylania – koniecznie zgłoś się do lekarza. Nieleczone zapalenie zatok może prowadzić do groźnych powikłań, a zaostrzony stan zapalny zatok okupiony jest silnym i dokuczliwym dla pacjenta bólem.
Przeciwwskazania do badania
Jedynym przeciwwskazaniem do wykonania zdjęcia RTG zatok jest ciąża. Jest to przeciwwskazanie względne, co oznacza, że badanie można przeprowadzić tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla diagnozy. W trakcie prześwietlenia stosuje się stosunkowo niską dawkę promieniowania, a odległość zatok od brzucha oraz użycie osłon na miednicę i brzuch pacjentki dodatkowo chroni płód przed promieniowaniem. Podczas wykonywania RTG zatok u ciężarnej kobiety, konieczne jest zaznaczenie tego faktu na skierowaniu oraz poinformowanie technika radiologicznego o ciąży.
