W dzisiejszym świecie nowotwory krtani są jednostką chorobową coraz częściej spotykaną u pacjentów zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu. Szczególną i wspólną cechą tych pacjentów jest palenie papierosów. Według analiz przeprowadzonych na skalę globalną rocznie zmaga się z tą chorobą ponad 100 tysięcy ludzi, zdecydowana większość z nich przechodzi przez pełne usunięcie krtani, czyli laryngektomię całkowitą. Niestety w Polsce zdecydowana większość pacjentów zgłasza się że swoimi dolegliwościami z opóźnieniem. Często, kiedy nowotwór jest już w zaawansowanym stadium, a jedyną drogą leczenia pacjentów jest radykalna operacja usunięcia krtani. Jak wygląda życie pacjenta po usunięciu krtani? Jak przebiega komunikacja oraz jak brzmi głos osób po przeprowadzonej laryngektomii całkowitej?
Nowotwór krtani
Epidemiologia mówi, że rak krtani występuje częściej u mężczyzn niż kobiet. Jak myślisz, czego jest to powodem? Odpowiada za to głównie wynik statystyk, który potwierdza, że to właśnie więcej mężczyzn pali papierosy. Częstym czynnikiem nowotworu krtani obok palenia tytoniu jest nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe stany zapalne krtani. Do grupy ryzyka zaliczamy pacjentów, którzy są narażeni na działanie chromu, niklu, uranu, azbestu, a także osoby, które doznały oparzeń lub urazów krtani. Kolejną kategorią podatną na rozwinięcie raka krtani są nauczyciele, artyści wokalni i inne osoby, których praca związana jest z intensywnym użyciem głosu. Jako jedno z możliwych źródeł choroby wskazuje się również infekcję wirusową, prowadzącą do powstawania brodawczaków w obrębie krtani.
Objawy raka krtani obejmują:
- chrypkę utrzymującą się dłużej niż 2-3 tygodnie,
- uczucie obecności ciała obcego w gardle,
- modyfikację brzmienia głosu,
- wydzielanie zwiększonej ilości plwociny,
- dolegliwości bólowe w gardle promieniujące w kierunku ucha,
- duszność i trudności w połykaniu,
- krwista plwocina,
- powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi;
- nieuzasadnioną utratę masy ciała,
- ogólne osłabienie i uczucie zmęczenia,
- niezdrową bladość skóry.
Mowa po usunięciu krtani
Po usłyszeniu diagnozy nowotworu, zwłaszcza gdy jest to nowotwór złośliwy, pacjent staje przed ogromnym wyzwaniem. Nie tylko dla niego, ale również dla jego rodziny. Często pacjenci odczuwają niepewność i lęk, obawiając się przyszłości, jak ich życie potoczy się po przeprowadzonej operacji. Wielu z nich doświadcza obniżonego samopoczucia, a u niektórych diagnozuje się nawet depresję. Pacjenci, zwłaszcza kobiety, odczuwają psychiczne obciążenie związane z tracheostomią. Tracheostomią to otwór w tchawicy, przez który wprowadza się rurkę tracheostomijną, Przez co mowa po usunięciu krtani znacznie utrudnia swobodną komunikacje z innymi. Dodaje to lęku przed brakiem zrozumienia czy nieprawidłowym odbiorem w towarzystwie.
Proces całkowitego usunięcia krtani, czyli laryngektomii całkowitej, radykalnie zmienia strukturę anatomiczną układu oddechowego. Układy pokarmowy i oddechowy są od siebie oddzielone, a brzeg tchawicy jest połączony ze skórą szyi, tworząc otwór tracheostomijny. Droga oddechowa, obejmująca jamę nosową, gardło (części górna, środkowa, dolna), krtani, tchawicę i płuca, zostaje znacznie skrócona do tchawicy, oskrzeli i płuc. Pacjent oddycha poprzez otwór tracheostomijny, przez który również wydycha powietrze. Droga pokarmowa pozostaje nienaruszona, jedynie oddzielona od dróg oddechowych. Kolejnym istotnym skutkiem laryngektomii jest utrata zmysłu węchu. Pomimo braku zmian w strukturze jamy nosowej, ograniczony przepływ powietrza podczas oddychania znacznie utrudnia dostęp zapachów do obszaru węchowego, co prowadzi do trudności w rozpoznawaniu zapachów przez pacjentów po usunięciu krtani.
Rehabilitacja po usunięciu krtani
Pacjent po zabiegu usunięcia krtani, przechodzi intensywny proces rehabilitacji i nauki mowy, która, niestety, nie będzie już taka jak przed operacją. Obecnie istnieje trzy opcje rehabilitacji mowy i głosu, w tym:
- Kształcenie w obszarze korzystania z elektronicznych protez krtaniowych, generujących mowę.
- Edukacja dotycząca produkcji dźwięków i mowy przełykowej,
- Przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego polegającego na utworzeniu przetok głosowych między tchawicą a przełykiem.
Elektroniczne urządzenia dźwiękowe/protezy krtaniowe to przeważnie elektrowibracyjne instrumenty, składające się z tubusa z membraną i źródła zasilającego. Po uruchomieniu aparatu i umieszczeniu go na szyi, membrana tubusa zaczyna drgać, generując ton podstawowy. Ten dźwięk, dzięki ruchom narządów artykulacyjnych, przekształca się w zrozumiałą dla otoczenia komunikację, czyli mowę. Należy jednak zaznaczyć, że ten dźwięk nie przypomina naturalnego głosu, charakteryzuje się sztucznym brzmieniem i jest łatwo zauważalny. Opanowanie obsługi protezy krtaniowej jest stosunkowo łatwe i nie sprawia pacjentom większych problemów. Aparaty dźwiękowe są zwykle stosowane, gdy pacjent nie jest w stanie nauczyć się mowy przełykowej. Rehabilitacja po usunięciu krtani umożliwia pacjentowi powrót do normalności.