Za oknem plucha i przenikliwy wiatr. Sezon jesiennych gryp zawitał znowu na salony. W okresie jesienno-zimowym często zadajemy sobie pytanie, czy męczy nas kaszel suchy, czy mokry? Jak łatwo rozróżniać te, całkiem różne charaktery kaszlu? Suchy, męczący kaszel ma swoje charakterystyczne cechy i najczęściej towarzyszy mu uczucie drażnienia w gardle. Jak odróżnić go od kaszlu mokrego? Kaszel, będący najczęstszym objawem chorób układu oddechowego, pełni funkcję oczyszczania dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny lub ciał obcych. W przypadku kaszlu o charakterze suchym, który może być objawem zakażenia wirusowego górnych dróg oddechowych, warto sięgnąć po domowe sposoby łagodzenia dolegliwości. Natomiast w przypadku przewlekłego kaszlu, trwającego dłużej niż 8 tygodni, zwłaszcza w przypadku zmiany charakteru, zaleca się skonsultowanie z lekarzem, ponieważ może to być jeden z symptomów poważnych chorób.

Czy kaszel jest potrzebny?

Zapewne chociaż raz w życiu każdy z nas zastanawiał się, dlaczego tak właściwie kaszlemy? Kaszel stanowi naturalny odruch fizjologiczny. Oczyszcza drzewo oskrzelowe z nadmiaru zalegającej wydzieliny lub drobnoustrojów, które nie powinny się tam znaleźć. Jest efektem aktywacji mięśni krtani, przepony i międzyżebrowych w odpowiedzi na drażnienie receptorów kaszlowych na błonie śluzowej dróg oddechowych. Ten gwałtowny odruch powoduje zaciągnięcie powietrza, wzrost ciśnienia wewnątrzpłucnego i nagłe wypuszczenie powietrza przy otwartej głośni oraz zaangażowaniu mięśni brzucha.

Kaszel bez różnicy czy suchy, czy mokry, najczęściej kojarzymy z infekcją. Jest to dobre skojarzenie, ponieważ głównie wirusy odpowiadają za jego występowanie. Jednakże, kaszel może być spowodowany różnymi innymi drażniącymi czynnikami, takimi jak suche i zimne powietrze, szkodliwe substancje chemiczne, pyły, dym tytoniowy, a nawet gwałtowne emocje, jak śmiech czy płacz.

Czym charakteryzuje się kaszel suchy?

Suchy kaszel stanowi dokuczliwy objaw. Pacjenci często zgłaszają podrażnienie i suchość gardła. Pojawia się nagle i często sprawia trudność w jego powstrzymaniu. Inaczej nazywamy kaszel suchy bezproduktywnym, ponieważ w jego mechanizmie nie następuje odkrztuszanie plwociny. Czas, jaki suchy kaszel może okupować drogi oddechowe pacjenta to przedział od 3 tygodni do 8. Z wyróżnieniem na dwie formy: kaszel ostry i kaszel przewlekły.

Kaszel ostry i przewlekły mają swoje charakterystyczne cechy. Najczęstszą przyczyną kaszlu ostrego jest infekcja wirusowa, gdzie suchy kaszel towarzyszy pierwszej fazie, gdy wodnisty katar spływa z zatok i podrażnia gardło. U dzieci najbardziej charakterystyczną cechą jest szczekający dźwięk kaszlu, szczególnie w nocy. Objaw ten, może być pierwszym sygnałem choroby, co zazwyczaj skłania do wizyty u pediatry. Co charakterystycznego możemy powiedzieć o suchym kaszlu przewlekłym? To, co powinno się kojarzyć z tym rodzajem kaszlu, to alergie. Inną przyczyną mogą być problemy kardiologiczne, choroba nowotworowa czy refluks. Jeśli kaszel utrzymuje się długo, jest męczący i uciążliwy wymaga precyzyjnej diagnostyki i leczenia nie tylko objawowego jak syropy na suchy kaszel, specjalistycznego podejścia do przyczyny. Zdarza się również tak, że kaszel utrzymuje się po zakażeniu z powodu uszkodzenia nabłonka rzęskowego, co czyni go bardziej podatnym na podrażnienia i wywołuje odruch kaszlowy.

Kaszel mokry, czyli jaki?

Kaszel mokry stanowi pewnego rodzaju kolejny etap po kaszlu suchym, spełniając istotną funkcję w eliminacji z dróg oddechowych nagromadzonej wydzieliny. Charakterystyczny jest zjawisko nasilonego kaszlu zwłaszcza rano. Ma to na celu usunięcie flegmy nagromadzonej podczas snu. W większości przypadków towarzyszy stanom zapalnym, takim jak zapalenie zatok, oskrzeli czy płuc, a ropna wydzielina wskazuje na bakteryjną infekcję, wymagającą antybiotykoterapii. Kaszel mokry, zwany także produktywnym, jest typowy w przypadku infekcji bakteryjnych, wirusowych, a także gruźlicy. Plwocina, którą wydala się podczas kaszlu, może mieć różny charakter i barwę, informując o rodzaju infekcji w drogach oddechowych. Stanowi istotny mechanizm obronny organizmu, eliminując szkodliwe drobnoustroje oraz zalegający śluz.

Charakterystyka plwociny może dostarczyć istotnych wskazówek diagnostycznych, ułatwiając lekarzowi identyfikację przyczyny kaszlu.

1. Plwocina o konsystencji ropnej (zielona lub żółta) może towarzyszyć infekcjom zatok, oskrzeli lub płuc, wskazując również na ewentualne powikłania.
2. Gęsta, białawo-śluzowa plwocina, szczególnie występująca rano, może być objawem przewlekłego zapalenia oskrzeli lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).
3. Przeźroczysta, lepka plwocina może być charakterystyczna dla astmy.
4. Grudki i czopy w plwocinie mogą sugerować grzybicę płuc lub mukowiscydozę.
5. Cząstki pokarmu w plwocinie mogą świadczyć o nieprawidłowych połączeniach między przełykiem a tchawicą. Krwista plwocina może być związana z różnymi schorzeniami, a jej obfite odkrztuszanie może wskazywać na rozstrzenia oskrzeli.
6. Plwocina ropna i krwista może występować w chorobach układu oddechowego, a różowa, pienista plwocina może być objawem niewydolności serca. Natomiast sam krwioplucie może sugerować obecność nowotworów płuc lub nieprawidłowości w unaczynieniu płuc.

Diagnostyka i leczenie

Kaszel mokry, czy suchy w drogach oddechowych, jest mechanizmem oczyszczającym. Rehabilitacja oddechowa, skupiająca się na wzmocnieniu mięśni klatki piersiowej i brzucha, odgrywa kluczową rolę w poprawie efektywności kaszlu. Leki nasilające odkrztuszanie, takie jak acetylocysteina czy karbocysteina, mają znaczenie drugoplanowe, a nawilżanie powietrza i inhalacje soli fizjologicznej są prostymi sposobami wspomagającymi rozrzedzenie wydzieliny w drogach oddechowych.