Pojawiające się na naszej twarzy ciemne plamki najczęściej utożsamiamy z piegami lub tzw. pieprzykami. Wychodząc z założenia, że „taka jest już nasza uroda”, możemy przegapić, że zmiana zwiększa swój rozmiar. Niewielu pacjentów będzie podejrzewało, że może to być nawet czerniak.
Czerniak – co to jest?
Czerniak (melanoma malignum) to nowotwór złośliwy, który pochodzi z komórek barwnikowych. Najczęściej lokalizuje się w obrębie skóry, ale może również wystąpić na błonach śluzowych, a także na gałce ocznej. Do czynników ryzyka rozwoju czerniaka należą:
– promieniowanie UV,
– wiek,
– liczne znamiona barwnikowe,
– xeroderma pigmentosum,
– jasny typ karnacji, jasne włosy,
– oparzenia słoneczne,
– fenotyp,
– czynniki genetyczne,
– immunosupresja.
Szacuje się, że czerniak stanowi 5-7 % nowotworów skóry. Około 60% zmian o charakterze czerniaka powstaje w skórze wcześniej niezmienionej, pozostałe 40% stanowią zmiany wywodzące się z wcześniej istniejących np. znamion barwnikowych. Statystyki są dość pesymistyczne, gdyż zachorowanie na czerniaka nieustannie wzrasta. Co więcej, ponad milion osób żyje z czerniakiem, a każdego roku notuje się około 2500 – 3000 zachorowań. Niestety nawet ponad 1500 z nich wykrywanych jest w zaawansowanym stadium choroby.
Jak rozpoznać złośliwą zmianę na skórze?
Nowopowstałe zmiany na naszej skórze powinny być na bieżąco konsultowane z lekarzem. Za pomocą dermatoskopu może on przyjrzeć się dokładnie zmianie i ocenić czy konieczne będzie jej usunięcie. Cechy, które przemawiają za rozwijającym się czerniakiem to m.in.:
– asymetria zmiany,
– nierówne brzegi,
– świąd,
– średnica > 6 mm
– nierówny rozkład barwy,
– nieregularna powierzchnia.
To, co najbardziej charakterystyczne dla czerniaka to przede wszystkim szybki wzrost i liczne przerzuty na wczesnym etapie.
Promienie słońca – Twój przyjaciel czy wróg?
Przebywanie na świeżym powietrzu i zażywanie kąpieli słonecznych ma swoje plusy oraz minusy. Mówiąc o czerniaku, powinniśmy się skupić na tych drugich. Promieniowanie UV może mieć szkodliwe działanie na naszą skórę, jeśli odpowiednio jej nie zabezpieczymy. Dodatkowo częste ekspozycja na promieniowanie lub powtarzające się poparzenia słoneczne prowadzą do rogowacenia słonecznego. Ono z kolei może być podłożem do rozwoju czerniaka. Równie niebezpieczne jest korzystanie z solarium.
Czerniak – diagnostyka i leczenie
Czerniak rozwija się na powierzchni skóry, co czyni go najłatwiejszym do zdiagnozowania nowotworem. Przeszkodą jest bagatelizowanie zmian i zbyt późne zgłaszanie się pacjentów do lekarza. Badanie za pomocą dermatoskopu jest skuteczne i bezbolesne. Podczas diagnostyki lekarz korzysta z kryteriów ABCDE, czyli:
- A, jak asymetria,
- B, jak brzegi zmiany (poszarpane, nierówne),
- C, jak color, czyli barwa zmiany (czerwona, czarna, o niejednolitym rozmieszczeniu barwnika),
- D, jak duży rozmiar (powyżej 6 mm),
- E, jak ewolucja, czyli postępujący wzrost zmiany.
Najskuteczniejszą metodą leczenia czerniaka jest jego chirurgiczne usunięcie. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, dlatego hospitalizacja nie jest konieczna, a sam zabieg trwa około 30-60 minut. Zmiana usuwana jest z marginesem zdrowych tkanek, a następnie wysyłamy ją do badania histopatologicznego. Usuwanie zmian w obrębie twarzy wymaga precyzji i doświadczenia, tak aby nie pozostawić blizn w widocznych miejscach. Zabieg może wymagać metod chirurgii plastycznej rekonstrukcyjnej i zastosowania np. przeszczepów skóry.