Dysfonia spastyczna jest przewlekłą chorobą narządu głosu wynikającą z niezależnych od nas skurczów mięśni krtani. Ma ona podłoże o charakterze psychogennym, czynnościowym, neurologicznym, a często jest to połączenie wielu tych czynników. Choroba wywiera niekorzystny wpływ na życie zawodowe, jak i społeczne osób nią dotkniętych. W wielu przypadkach powoduje trwałe utrudnienia w komunikacji, przyczynia się w dużym stopniu do wycofania się z życia towarzyskiego i społecznego pacjenta oraz jego gorszej samooceny. Jak rozpoznać dysfonię, jakie są jej przyczyny oraz gdzie szukać pomocy – o tym wszystkim w dzisiejszym artykule.

Jak objawia się dysfonia spastyczna?

Do najbardziej charakterystycznych jej objawów należą zaburzenia płynności mówienia – tzw. jąkanie krtaniowe. Głos jest tworzony z wysiłkiem, gwałtowną zmianą wysokości tonów, niekontrolowanymi przerwami w mówieniu, trudnościami z wydobyciem dźwięku. Objawy mogą ulegać całkowitemu lub częściowemu załagodzeniu podczas śpiewu, szeptu i śmiechu. Natomiast nasilają się w sytuacjach stresu, zmęczenia i niepokoju. Częstym objawem towarzyszącym jest chrypka. Głos jest również szorstki, ściśnięty, przez co wydobywa się z trudem. Dysfonia objawia się również występowaniem nasilonego napięcia krtaniowego, które często pojawia się na początku mówienia w szczególności przy wypowiadaniu wyrazów rozpoczynających się samogłoską. To zwarcie krtani może prowadzić nawet do całkowitego bezgłosu – afonii.

Przyczyny dysfonii spastycznej

Bezpośrednią przyczynątego schorzenia jest wystąpienie podwyższonego napięcia mięśniowego okolic biorących udział w tworzeniu głosu, tj. krtani, szyi, barków. Dysfonię spastyczną traktuje się jako zaburzenie głosu, którego podłożem jest przeciążenie pracy krtani związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym, np. aktorzy, piosenkarze, nauczyciele itp. W innych przypadkach przyczyny choroby mają podłoże psychogenne. Istnieje grupa pacjentów, u których początkowo zaburzenia głosu wynikają ze zbytniej eksploatacji narządu krtani. Jednak wtórnie, na skutek zmieniającej się jakości funkcjonowania psychofizycznego, dołącza się obniżenie stanu emocjonalnego. Objawy najczęściej występują u kobiet w IV i V dekadzie życia, u osób nadpobudliwych.

Dysfonia spastyczna – jak leczyć?

Dysfonia spastyczna to zaburzenie, które wymaga szerszego spojrzenia na funkcjonowanie człowieka. Do grona specjalistów zajmujących się leczeniem schorzenia należą foniatra oraz logopeda. Niejednokrotnie zdarza się współpraca z neurologiem, psychologiem lub psychiatrą. Podstawowym warunkiem terapii jest obniżenie nawykowo podwyższonego napięcia mięśni narządów mowy. Jest to możliwe dzięki wykonywaniu odpowiednio dobranych ćwiczeń, które często zleca laryngolog – foniatra lub logopeda. Istnieją również terapie, polegające na nastrzykiwaniu fałdów głosowych krtani preparatami toksyny botulinowej.

Nie zapominajmy – profilaktyka jest bardzo ważna!

O głos trzeba dbać. Na kondycję głosu wpływa nasz styl życia – dbanie o kondycję fizyczną zapewni właściwe funkcjonowanie układu oddechowego. Opanowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem – pozwoli na rozluźnienie także mięśni aparatu głosowego. Natomiast zdrowe odżywianie uchroni przed refluksem, zapewni właściwe nawodnienie organizmu. Niezwykle istotne, by nauczyć się prawidłowych technik emisji głosu: przyjmowania swobodnej postawy ciała, bez napinania mięśni szyi i narządu artykulacyjnego, oddychania torem żebrowo-przeponowym z wykorzystaniem podparcia przeponowego, unikania mówienia podniesionym głosem, na resztkach powietrza, ciągłego pokasływania i chrząkania. Czasem wskazane jest ćwiczenie głosu (pod okiem specjalisty), by pracować głosem bez obciążania krtani. Dodatkowo należy zadbać o środowisko pracy – nawilżać powietrze, wietrzyć, używać odpowiedniego nagłośnienia, starać się mówić cicho i do tego przyzwyczajać osoby, z którymi pracujemy (np. uczniów w szkole). Ograniczyć palenie papierosów. Pamiętajmy też o właściwym nawilżeniu gardła i odpoczynku głosowym. A jeśli pojawią się pierwsze objawy, zasięgnijmy porady specjalisty.

Dysfonia napięcia mięśniowego wymaga ograniczenia wysiłku głosowego, co może być szczególnie ciężkie w przypadku zawodów takich jak nauczyciel lub aktor. Zaburzenie to możemy podzielić na trzy rodzaje – dysfonię organiczną, czynnościową i hiperfunkcyjną. Wyróżniamy również dwie opcje leczenia. W przypadku dysfonii organicznej leczenie będzie jedynie przyczynowe. Z kolei rehabilitacja głosu jest jedną z podstawowych metod leczenia w przypadku dysfonii czynnościowej. Zastosowanie farmakoterapii w leczeniu napięcia mięśni w dysfonii spastycznej pełni ważną, aczkolwiek pomocniczą rolę. Leki stosowane w tej terapii to witaminy, pochodne adenozyny, a także niekiedy glikokortykosteroidy. Jeśli dysfonia ma podłoże psychogenne – konieczne może być włączenie leków uspokajających, a także zalecana jest psychoterapia. Istnieje możliwość chirurgicznego leczenia dysfonii, jednak jest ona zarezerwowana dla przypadków ekstremalnych. Zabieg ten wiąże się z uszkodzeniem nerwu krtaniowego wstecznego. 

Czy dysfonia spastyczna da się całkowicie wyleczyć?

Dysfonia spastyczna to wielopostaciowe zaburzenia głosu, które mogą przybierać różny charakter. W zależności od przyczyny wyjściowej, leczenie poszczególnych rodzajów dysfonii może się różnić. Prawidłowo dobrany rodzaj terapii oraz rehabilitacja przynoszą bardzo dobre efekty leczenia. Redukują one uciążliwe dolegliwości zaburzenia głosu, a także zapewniają lepszą emisję głosu. Należy jednak pamiętać, że niektóre przypadki dysfonii, a także niezdiagnozowana dysfonia, mogą przybierać trwały charakter. Aby uchronić się przed nawrotem objawów, jakie niesie dysfonia spastyczna, konieczne jest ograniczenie wysiłku głosowego. Trzeba także pamiętać o zachowaniu higieny głosu. Mowa tutaj o odpowiednim nawilżeniu strun głosowych. Aby o to zadbać, konieczne jest właściwe nawodnienie organizmu. Zwłaszcza podczas wystąpień publicznych, wygłaszania długiej mowy bądź śpiewania, konieczne jest regularne popijanie niewielkich ilości wody. Nieleczona dysfonia może prowadzić do afonii. Jest to całkowita utrata głosu, która może mieć charakter przejściowy lub stały. 

Co dysfonia ma wspólnego z depresją?

Mówienie to bardzo ważna czynność w naszym życiu, ponieważ umożliwia porozumienie się, wyrażanie swoich uczuć oraz potrzeb. Dla niektórych głos jest także ważnym narzędziem pracy. Dysfonia spastyczna powoduje przykre objawy, które mogą dokuczać pacjentom. Charakterystyczne dla tego schodzenia jest jąkanie krtaniowe. Objawia się ono problemami z rozpoczęciem mówienia. Barwa głosu i wydawanych dźwięków może różnić się od tej, którą do tej pory znaliśmy. Objawy dysfonii mogą się nasilać wraz z rozwojem choroby. Powoduje to obniżone poczucie własnej wartości u pacjentów, zaniżenie ich samooceny, a niekiedy nawet wykluczenie ze środowiska, w którym żyli. Jest to związane ze wstydem przed porozumiewaniem się z bliskimi osobami. Taka sytuacja zwiększa ryzyko rozwoju depresji. Właśnie dlatego dla wielu pacjentów, równie istotna, co leczenie farmakologiczne może okazać się wizyta u psychoterapeuty.