Dłubanie w nosie to czynność, która przez wielu ludzi uznawana jest za nieestetyczną i społecznie nieakceptowalną. Mimo to jest ona niezwykle powszechna. Badania wykazały, że aż 91% dorosłych przyznaje się do dłubania w nosie, choć większość z nich robi to w ukryciu. Zjawisko to dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, co wskazuje na jego uniwersalność. Dlaczego więc dłubanie w nosie jest tak powszechne i czy jego konsekwencje zdrowotne są poważne? Czy zjawisko mukofagii – spożywania wydzieliny nosowej – ma swoje fizjologiczne uzasadnienie?
Anatomia i funkcje błony śluzowej nosa
Błona śluzowa nosa pełni zasadniczą rolę w ochronie organizmu przed czynnikami zewnętrznymi. Wydzielina nosowa zawiera m.in. immunoglobuliny, lizozym i inne substancje o działaniu antybakteryjnym. Śluz nawilża drogi oddechowe, wychwytuje pyły oraz drobnoustroje, chroniąc organizm przed infekcjami. W przypadku nadmiernej produkcji śluzu, spowodowanej infekcją lub alergią, przewody nosowe mogą zostać zatkane. Z tego powodu dłubanie w nosie niekiedy staje się odruchem mającym na celu ich oczyszczenie. Usunięcie nadmiaru śluzu w takich sytuacjach przynosi ulgę w oddychaniu i znacząco poprawia komfort.
Mukofagia – czym jest i czy może być korzystna?
Mukofagia, czyli spożywanie wydzieliny nosowej, jest zachowaniem obserwowanym zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Choć może budzić niesmak, istnieją hipotezy sugerujące, że mukofagia pełni funkcję immunostymulacyjną. Teorie oparte na badaniach mikrobiologicznych wskazują, że kontakt z drobnoustrojami obecnymi w śluzie może stymulować układ odpornościowy, co w konsekwencji może zwiększyć jego efektywność.
W śluzie nosa obecne są bakterie, wirusy oraz cząsteczki zanieczyszczeń powietrza. Spożywanie tej wydzieliny w małych ilościach może dostarczać organizmowi bodźców do wytwarzania przeciwciał. Choć ta hipoteza budzi zainteresowanie środowiska naukowego, nie istnieją jeszcze jednoznaczne dowody potwierdzające jej skuteczność w budowaniu odporności.
Dłubanie w nosie – zagrożenia zdrowotne
Mimo potencjalnych korzyści mukofagii, dłubanie w nosie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Częste manipulowanie w jamie nosowej może uszkodzić błonę śluzową, powodując drobne ranki i zwiększając ryzyko infekcji. Z uwagi na bogate ukrwienie, infekcje powstałe w tym obszarze mogą rozprzestrzeniać się drogami żylnymi w kierunku zatok jamy czaszki, co niesie ryzyko groźnych powikłań.
Dłubanie w nosie prowadzi także do podrażnień błony śluzowej, co sprzyja występowaniu krwawień z nosa. Osoby z nawykiem częstego dłubania w nosie mogą zauważyć nawracające epizody epistaksji, wynikające z uszkodzenia delikatnych naczyń krwionośnych w przedniej części przegrody nosowej (splot Kiesselbacha).
Mukofagia u dzieci – norma czy niepokojący objaw?
Mukofagia jest szczególnie powszechna wśród dzieci. Małe dzieci, odkrywając swoje ciało, często sięgają palcami do nosa i spożywają wydzielinę. Choć z perspektywy rodzica takie zachowanie może wydawać się niepokojące, w większości przypadków jest to przejściowy etap rozwoju. Jednakże, jeśli dłubanie w nosie staje się kompulsywne lub prowadzi do urazów błony śluzowej, warto skonsultować się z laryngologiem lub pediatrą.
Jak ograniczyć dłubanie w nosie i mukofagię?
Skutecznym sposobem na ograniczenie dłubania w nosie jest zapewnienie odpowiedniego nawilżenia powietrza oraz regularne dbanie o higienę nosa. Korzystanie z soli fizjologicznej lub izotonicznych roztworów soli morskiej pozwala nawilżyć błonę śluzową i zminimalizować uczucie suchości, które często skłania do dłubania w nosie.
Warto również zwrócić uwagę na technikę oczyszczania nosa. Delikatne wydmuchiwanie nosa z użyciem chusteczek higienicznych jest znacznie bezpieczniejsze niż mechaniczne usuwanie śluzu palcami. W przypadku przewlekłego uczucia zatkania nosa, nawracających infekcji lub krwawień z nosa, wskazana jest konsultacja z laryngologiem.
Czy dłubanie w nosie jest naturalną potrzebą?
Dłubanie w nosie, choć często piętnowane społecznie, jest zachowaniem o biologicznych podstawach. Pełni funkcję oczyszczającą oraz przynosi chwilową ulgę w przypadku zatkanego nosa. Mukofagia, choć budząca kontrowersje, w świetle niektórych hipotez może mieć związek z naturalną stymulacją odporności.
Czy zatem dłubanie w nosie i mukofagia to wstydliwy nawyk czy biologiczna potrzeba, która ma swoje uzasadnienie w ewolucji człowieka? Odpowiedź na to pytanie zależy nie tylko od medycyny, ale również od społecznych norm i indywidualnych nawyków.
Źródła:
- G. Grevers, H.Iro, Probst R., Otolaryngologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
- T. Zatoński, Choroby nosa i zatok przynosowych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2023.
- Jefferson JW., Thompson TD., Rhinotillexomania: psychiatric disorder or habit?, „The Journal of clinical psychiatry”, 1995.