Nie masz kataru, nie jesteś przeziębiony, a mimo to uczucie zablokowanego nosa powtarza się niemal codziennie. Taka sytuacja może wydawać się błaha, ale często sygnalizuje głębszy problem z funkcjonowaniem nosa, zatok lub całego układu oddechowego. Według badań w 2022 roku około 2,9 mln osób w Polsce zmagało się z przewlekłym zapaleniem zatok. Jednym z najczęstszych i najbardziej dokuczliwych objawów tej dolegliwości jest zatkany nos.

Czym tak naprawdę jest zatkany nos?

Zatkany nos to nie zawsze efekt kataru. W rzeczywistości najczęściej odpowiada za niego obrzęk błony śluzowej nosa, który zmniejsza przestrzeń do swobodnego przepływu powietrza. Ten obrzęk może mieć wiele przyczyn! Począwszy od alergii, przez przewlekłe stany zapalne, po czysto fizjologiczne zmiany związane z pozycją ciała podczas snu. Uczucie zatkania może występować po jednej lub po obu stronach nosa. Nasila się w określonych porach dnia lub w kontakcie z konkretnymi czynnikami.

Zatkany nos to także częsty objaw schorzeń niezwiązanych bezpośrednio z infekcją – może pojawiać się w wyniku suchości powietrza, obecności alergenów, a nawet problemów hormonalnych. I choć na pierwszy rzut oka nie brzmi to groźnie, przewlekły problem z drożnością nosa może wpływać na jakość snu, poziom energii i funkcjonowanie w ciągu dnia.

Zatkany nos rano – fizjologiczna reakcja czy oznaka problemu?

Wiele osób doświadcza porannego zatkania nosa, mimo że przez resztę dnia oddycha swobodnie. Często powodem jest pozycja, w jakiej śpimy. Gdy leżymy płasko, spowalnia się odpływ krwi żylnej z głowy, a ciśnienie w naczyniach błony śluzowej nosa wzrasta. To powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i ich obrzęk, co prowadzi do zablokowania nosa – zwłaszcza po jednej stronie, zależnie od pozycji ciała.

Ponadto nocą dochodzi do tzw. cyklu nosowego – fizjologicznego mechanizmu, w którym naprzemiennie w jednej i drugiej dziurce nosa zmienia się przepływ powietrza. U niektórych osób ten mechanizm może być zaburzony i prowadzić do stałego uczucia zatkanego nosa po przebudzeniu.

Zatkany nos mimo braku kataru – ukryte przyczyny

Czasem zatkany nos nie wiąże się z żadną widoczną wydzieliną. W takich przypadkach źródła problemu mogą być głębiej zakorzenione. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na alergie wziewne – na roztocza, sierść zwierząt, pyłki, a nawet grzyby obecne w pomieszczeniach. Objawy alergii mogą nasilać się nocą, ponieważ kontakt z alergenami w pościeli czy powietrzu w sypialni jest długotrwały i bezpośredni.

Inną możliwą przyczyną jest przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, które często przebiega bez klasycznego kataru. Obrzęk błony śluzowej nosa i zatok może powodować zablokowanie ujść zatok, co prowadzi do uczucia „pełnej” głowy, bólu w okolicy czoła czy policzków, a przede wszystkim – porannego zatkania nosa.

Zatkany nos a przewlekłe zapalenie zatok

Chore zatoki to jeden z najczęstszych powodów, dla których rano budzimy się z zatkanym nosem. W stanie zapalnym ich błona śluzowa staje się obrzęknięta, a ujścia zatok zwężają się lub całkowicie blokują. W efekcie nie ma odpowiedniej wentylacji i drenażu, a w zatokach gromadzi się wydzielina.

To przewlekłe podrażnienie może utrzymywać się miesiącami, a czasem nawet latami, prowadząc do trwałych zmian w strukturze błony śluzowej nosa. Charakterystyczne objawy to nie tylko zatkany nos, ale także ból głowy, uczucie ciśnienia w twarzy i pogorszenie węchu. Co ważne, te dolegliwości często nasilają się właśnie rano – po nocy spędzonej w pozycji leżącej.

Polipy nosa – niewidoczna przyczyna zatkanego nosa

Długotrwały stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok może prowadzić do powstawania polipów nosa – miękkich, nienowotworowych zmian, które blokują przepływ powietrza w przewodach nosowych. Polipy są zazwyczaj bezbolesne, ale ich obecność objawia się m.in. uporczywym zatkanym nosem, często po obu stronach.

U niektórych osób to właśnie rano polipy dają o sobie znać najmocniej – wtedy bowiem obrzęk tkanek jest większy, a drożność nosa ulega dodatkowemu pogorszeniu. Leczenie polipów może obejmować farmakoterapię (np. sterydy donosowe), ale często konieczny jest również zabieg chirurgiczny.

Jak radzić sobie z porannym zatkanym nosem?

Jeśli poranny zatkany nos staje się codziennością, warto podjąć konkretne kroki:

1. Nawilżanie powietrza – szczególnie w sezonie grzewczym, kiedy powietrze w mieszkaniach staje się suche i drażniące dla śluzówki.
2. Regularne wietrzenie sypialni – świeże powietrze pomaga zmniejszyć stężenie alergenów i poprawia jakość snu.
3. Irygacje nosa – płukanie nosa solą fizjologiczną lub roztworami z dodatkiem ziół może przynieść ulgę i zmniejszyć obrzęk błony śluzowej.
4. Odpowiednia pozycja do snu – uniesienie głowy o kilka centymetrów może znacząco zmniejszyć zatkanie nosa rano.