Jak w przypadku większości ludzkich narządów i tworów anatomicznych, o istnieniu zatok dowiadujemy się głównie wtedy, gdy zaczyna się w nich proces chorobowy. Wielu z nas cyklicznie choruje na zapalenie zatok lub cierpi na przewlekłe zapalenie tych struktur. Prawie nigdy w życiu codziennym nie jesteśmy świadomi korzyści, jakie zapewniają nam omawiane zatoki. Stąd wielu z nas zadaje sobie pytanie – jaka jest funkcja zatok? Czy jedynym ich zadaniem jest doskwieranie nam i wywoływanie bólu głowy? Czy może też pełnią ważną funkcję w ciele człowieka?

Czym są zatoki?

Zatoki przynosowe są to przestrzenie w kościach twarzoczaszki. Wyścielone są błoną śluzową, a ich rozwój zaczyna się już podczas ciąży. Proces ten  kończy się w okolicach dwudziestego roku życia. Zatoki przynosowe obejmują:

– zatoki czołowe, które są parzyste i znajdują się nad oczami

– komórki sitowe położone są pomiędzy oczami;

– zatoki klinowe – zdarza się, że występują dwie;

– zatoki szczękowe są największe i zlokalizowane są pod oczami.  Podobnie jak zatoki czołowe są zazwyczaj podwójne,

– zatoki łzowe

Zatoki tworzą swego rodzaju wieniec otaczający jamę nosową. Są one połączone ze wspomnianą jamą nosową małymi otworami. Należy również zaznaczyć, że często zdarza się, że po jednej stronie nie doszło do wykształcenia się zatoki. Z ich położeniem jest ściśle związana ich funkcja.

Jaka jest funkcja zatok?

Rola zatok nie jest do końca poznana, a z każdym rokiem dowiadujemy się o ich kolejnych funkcjach. Jak jest więc funkcja zatok? Pewnym jest, że zatoki przynosowe pomagają obniżyć masę twarzoczaszki – są miejscami, gdzie zamiast kości jest powietrze. Kolejnym faktem jest, że zatoki pozwalają na ogrzanie oraz nawilżenie powietrza, którym oddychamy. Dzieje się to dzięki wspomnianej błonie śluzowej oraz spowolnieniu przepływu powietrza przez nos. Badacze wskazują również na niemałą rolę zatok w tworzeniu głosu oraz jego wzmacnianiu. Choć może wydawać się to dziwne, to każdy, kto miał zapalenie zatok wie, że trudnej o prawidłowe artykułowanie mowy w tym czasie. Zatoki są również dość bogato unerwione, co sprawia, że pomagają one w regulacji procesu oddychania.

Kiedy zatoki są źródłem bólu…

Nierzadko dochodzi do zapalenia zatok, które są podatne na infekcje. Wspominane niewielkie otwory, które łączą zatoki z jamą nosową, mogą się łatwo zamknąć. Reakcja alergiczna bądź przeziębienie sprawiają, że zatoki zostają odcięte od środowiska poprzez zablokowany otwór i powietrze nie może już swobodnie przez nie przepływać. Równocześnie dochodzi do zalegania śluzu, produkowanego przez omawianą wcześniej błonę śluzową. Zapalenie zatok może być ostre lub przewlekłe. Ostre zapalenie zatok trwa do dwunastu tygodni, a przewlekłe ponad trzy miesiące. Zapalenie zatok objawia się bólem, niedrożnością nosa oraz utratą bądź osłabieniem węchu. Ponadto zapalenie ostre jest zazwyczaj wirusowe i nie wymaga antybiotykoterapii. W zupełności wystarczające jest wtedy stosowanie środków obkurczających naczynia krwionośne nosa oraz płukanie zatok. W przypadku wystąpienia nowej, wysokiej gorączki oraz silnej miejscowej bolesności należy zgłosić się do lekarza. Zadecyduje on o wykonaniu dalszych badań i ewentualnym użyciu środków przeciwbakteryjnych.

Nie lekceważ objawów

Oprócz powszechnego zapalenia zatok może dojść do pojawienia się procesu nowotworowego. Nowotwory w obrębie zatok, będące głownie rakami i mięsakami, są rzadkie. Zazwyczaj ujawniają się między 45. a 70. rokiem życia. Nie znaczy to jednak, że są pomijalne w praktyce klinicznej. Choć stosunkowo rzadko dochodzi do przerzutowania wspomnianych nowotworów, to rosnąc lokalnie mogą one prowadzić do lokalnego zniszczenia tkanek.  Równocześnie należy zaznaczyć, że nieleczony silny, bakteryjny proces zapalny może zagrażać zdrowiu i życiu. Dlatego też w przypadku nieustępowania dolegliwości związanych z zatokami należy zgłosić się do lekarza laryngologa.