Nasze zmysły towarzyszą nam od zawsze i ciężko wyobrazić sobie życie bez nich. Utrata nawet jednego z nich wymusza na nas nauczenie się na nowo odbierania rzeczywistości. Smak oraz węch to zmysły, które przede wszystkim kojarzą nam się z pożywieniem. Pamięć do zapachów daje nam możliwość rozpoznawania jedzenia, które już znamy, a zmysł smaku pozwala czerpać przyjemność ze spożywania posiłków. Zaburzenia tych zmysłów to dla wielu z nas nowe doświadczenie, zdecydowanie nienależące do przyjemnych. Ich przyczyny mogą być różne, a najczęściej pojawiająca się w ostatnim czasie to przebieg zakażenia koronawirusem. Utrata węchu i smaku, a COVID-19 – co je łączy?

Skąd się biorą zmysły?

Receptory smaku znajdują się na powierzchni języka, jak również w błonie śluzowej podniebienia miękkiego, nagłośni oraz w górnej części przełyku. Ich kontakt z pożywieniem i produktami wstępnego trawienia powoduje analizę chemiczną substancji w pokarmie. Smaki, które rozróżniamy to słodki, słony, kwaśny, gorzki oraz umami. Z założenia smak słodki, lekko słony i umami zachęcają nas do jedzenia, podczas gdy gorzki, kwaśny lub bardzo słony – zniechęcają i mają informować o niedostatecznej świeżości pokarmów.

Receptory węchu spotkamy  w nabłonku węchowym, który jest położony w błonie śluzowej stropu nosa, w jego środkowej części.

Zmysł węchu również należy do zmysłów chemicznych, ponieważ analizuje cząsteczki substancji, bądź ich mieszaniny unoszące się w powietrzu. Węch ma także istotne znaczenie w percepcji wrażeń smakowych – wpływa na wydzielanie śliny oraz soku żołądkowego.

Utrata węchu, a COVID-19

Jednym z często występujących objawów, w przypadku zarażenia wirusem SARS-COV-2, jest brak (anosmia) lub częściowa utrata węchu (hiposmia) podczas zachorowania na COVID-19. Wg European Rhinologic Society nawet u około 20-60 % chorych pojawia się brak węchu podczas COVID-19. Co więcej, ten objaw wielokrotnie pojawia się przed wystąpieniem innych symptomów choroby, jak kaszel czy gorączka. U wielu pacjentów jest to dominujący objaw zakażenia. 

W przypadku utraty węchu w trakcie COVID-19, mamy na myśli nagłe wystąpienie objawów, w przeciwieństwie do stopniowego zaniku węchu, który może wynikać z innych schorzeń. 

Obecnie można zauważyć korzystne prognozy dotyczące powrotu odczuwania zapachów. Jest to jednak bardzo indywidualna kwestia, stąd okres od zaniku do powrotu węchu różni się pomiędzy pacjentami. 

Zmysł węchu jest powiązany z odczuwaniem smaku. Stąd w przypadku utraty węchu, dochodzi także do pogorszenia wrażeń smakowych. 

COVID-19 czy grypa – brak węchu i smaku

Podczas grypy, a nawet przeziębienia, często także doświadczamy problemów ze smakiem oraz węchem. Ponieważ są to zmysły powiązane ze sobą, ich utrata może pojawiać się jednocześnie. Wiąże się to jednak z osłabieniem odczuwania smaków oraz zapachów w wyniku zatkanego nosa i kataru. Toczący się stan zapalny oraz obrzęk błony śluzowej nosa utrudniają prawidłowe funkcjonowanie komórek smakowych i węchowych. 

W porównaniu do grypy i przeziębienia, podczas COVID-19 następuje nagła i praktycznie całkowita utrata smaku oraz zapachu. Naukowcy z czasopisma Rhinology określają to jako wyłączenie zmysłu węchu. Chorzy nie są również w stanie odróżnić smaku gorzkiego od słodkiego. Zauważono, że zaburzenia węchu i smaku u pacjentów z COVID-19 nie koniecznie występują z katarem, bądź zatkanym nosem.

Kiedy wróci mój węch po COVID-19?

Początkowo wg. ekspertów mechanizmem odpowiedzialnym za utratę węchu i smaku podczas COVID-19 był wpływ wirusa na komórki nerwowe bezpośrednio związane z wrażeniami zmysłowymi i zapachowymi. Natomiast w raporcie Science Advances zespół badawczy odkrył, że neurony odpowiadające za zmysł węchu nie wykorzystują genu kodującego białko receptora ACE2, który to receptor jest wykorzystywany przez wirusa SARS-CoV-2 w celu przedostania się do ludzkich komórek. Jednak ACE2 pojawia się w komórkach, które zapewniają metaboliczne oraz strukturalne wsparcie dla węchowych  neuronów czuciowych. Odkrycia naukowców sugerują, że infekcja nieneuronalnych typów komórek jest odpowiedzialna za utratę węchu u pacjentów z COVID-19.

Autor badania, Sandeep Robert Datta ma również dobrą wiadomość. Dzięki temu, że wirus wpływa na funkcje komórek podporowych, jest raczej mało prawdopodobne, że dojdzie do uszkodzenia węchowych neuronów czuciowych i w efekcie do trwałej anosmi. Po ustąpieniu infekcji węch neurony nie wymagają odbudowy od podstaw, dlatego węch pojawia się samoistnie. 

Naukowcy z całego świata wciąż jednak prowadzą dalsze badania, pozwalające w pełni zrozumieć mechanizm utraty węchu i smaku podczas COVID-19.

Test węchu zamiast wymazu – utrata węchu, a COVID-19

Chociaż brak zmysłu węchu i smaku jest dość charakterystycznym objawem w przebiegu COVID-19, to specjaliści zalecają wykonanie testu potwierdzającego zakażenie. Tych objawów, nawet jeśli występują bez gorączki i trudności z oddychaniem, nie wolno bagatelizować. Może to być początek infekcji lub przebieg COVID-19 tylko z utratą węchu i smaku, bez innych objawów. Ważne jest poddanie się izolacji, aby nie rozprzestrzeniać dalej zakażenia. 

Utrata węchu, a COVID-19 – przeczytaj również artykuł o groźnych powikłaniach, jakie mogą wystąpić po przebytym zakażeniu koronawirusem.