Wyprodukowanie szczepionki na COVID było bardzo wyczekiwanym wydarzeniem, od samego początku pandemii. Historia pokazała, że pojawienie się szczepionki daje nadzieję na praktycznie całkowitą eradykację wirusa z populacji. Ponieważ od początku pandemii wiele laboratoriów pracowało nad wynalezieniem szczepionki, doprowadziło to do tego, że równocześnie udało się wyprodukować kilka rodzajów szczepionek przeciwko COVID-19. Dlatego w tym artykule skupimy się na tym, jakie są dostępne rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19.
Dlaczego szczepienia są ważne?
Szczepionka jest preparatem biologicznym, który zawiera osłabione szczepy żywych lub martwych wirusów, lub oczyszczone antygeny. Jej zadaniem jest imitacja naturalnej infekcji, a w efekcie rozwój odporności na wprowadzony do organizmu czynnik. Dzięki temu kolejny kontakt z patogenem nie jest zaskoczeniem dla organizmu, a wytworzone przeciwciała i uczulone na szkodliwy czynnik limfocyty skutecznie i szybko chronią zaszczepioną osobę przed zakażeniem lub jego długim i ciężkim przebiegiem. Szczepionka jest jednocześnie najbezpieczniejszą drogą nabycia odporności na zakażenie w sposób kontrolowany.
Szczepienia są bardzo istotne, ponieważ leczenie chorób wirusowych jest w pewien sposób utrudnione z powodu niewielkiej liczby leków przeciwko wirusom wewnątrz komórek naszego organizmu. Dlatego warto wiedzieć, jakie mamy obecnie rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19. Dostępne na rynku farmaceutycznym skierowane są przeciwko specyficznym enzymom konkretnych szczepów wirusów m.in. wirusa grypy, HCV czy HIV. Natomiast stosowane do tej pory leki w przebiegu COVID-19 hamują replikację wirusa i są skuteczne tylko w pierwszej fazie infekcji, która może przebiegać jeszcze bez żadnych objawów.
Masowe szczepienia umożliwiają uzyskanie tzw. odporności stadnej. Społeczność, która składa się na odporność stadną to pacjenci, u których nie dojdzie do zakażenia (z powodu całkowitej izolacji lub czynników genetycznych), ozdrowieńcy oraz osoby zaszczepione. Osiągnięcie odporności stadnej u większości społeczeństwa umożliwia eradykację wirusa z populacji. A także chroni osoby, które nie mogą się zaszczepić np. pacjenci onkologiczni oraz osoby chore na AIDS.
Jakie są dostępne rodzaje szczepionek na COVID-19?
Obecnie mamy do czynienia z trzema rodzajami szczepionek skutecznych przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Są to:
- Szczepionki mRNA.
- Szczepionki wektorowe.
- Szczepionka rekombinowana.
Szczepionki mRNA – rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19
Najbardziej rozwiniętą technologią produkcji mogą się poszczycić szczepionki zawierające fragmenty wirusa, czyli szczepionki mRNA. Wykorzystują one kwas rybonukleinowy (RNA) jako matrycę do produkcji białek wirusowych w organizmie. Te z kolei prowadzą do wytworzenia przeciwciał. Trzeba podkreślić, że RNA wirusa zawarte w szczepionce nie ingeruje w ludzkie DNA. W komórkach człowieka nie ma bowiem mechanizmu, który pozwoliłby na przepisanie sekwencji z mRNA do DNA, a następnie włączenie tak powstałego DNA do genomu pacjenta. RNA jest też bardzo niestabilne, dlatego szybko degraduje – dlatego temperatura przechowywania tych szczepionek powinna być odpowiednio niska. Przykładami takich szczepionek są preparaty firmy Pfizer oraz Moderna.
Przeczytaj także: Rodzaje testów na COVID-19
Czy szczepionka mRNA przeciwko COVID-19 jest bezpieczna?
Rozwijana od 20 lat technologia produkcji szczepionek mRNA jest jednoznacznym dowodem na to, że mechanizm ten został bardzo szczegółowo poznany i opracowany. Fakt, że szczepionkę mRNA udało się wyprodukować tak szybko, wynika z tego, że wirus SARS-CoV był znany naukowcom. Dlatego trwające od lat badania kliniczne przyspieszyły proces stworzenia tego preparatu. Do pozostałych informacji świadczących o bezpieczeństwie szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 możemy dodać, że:
– zawarte w szczepionce mRNA nie wpływa na genom pacjenta i nie może go modyfikować;
– mRNA jest naturalnie występującym składnikiem naszych komórek;
– pierwsze badania nad terapeutycznym mRNA sięgają 2001 roku;
– mRNA szybko ulega biodegradacji do nieszkodliwych dla organizmu czynników;
– nawet niewielka dawka pozwala na wywołanie efektu terapeutycznego;
– mRNA w szczepionce jest matrycą do wytworzenia tylko jednego białka wirusa SARS-CoV-2 – niezbędnego do wytworzenia odporności.
Szczepionka wektorowa przeciwko COVID-19 – jak działa?
Kolejny rodzaj szczepionek przeciwko COVID-19 to szczepionki wektorowe. Zawierają one wirusowy wektor zawierający gen SARS-CoV-2. Wirusy te są aktywne, ale zmodyfikowane w taki sposób, że nie stanowią zagrożenia dla pacjenta. Celem obecności zmienionych wirusów jest wywołanie produkcji białka wirusa SARS-CoV-2, wobec którego organizm może wyprodukować przeciwciała i wytworzyć odporność. Do szczepionek wektorowych zaliczamy szczepionkę firmy AstraZeneca oraz niewprowadzona jeszcze do użytku w Polsce – Johnson&Johnson.
Szczepionka rekombinowana – rodzaje szczepionek na COVID-19
Ostatni rodzaj szczepionek to szczepionki rekombinowane. Ich działanie opiera się na bezpośrednim podawaniu rekombinowanego białka SARS-CoV-2. Białko to wyizolowano z komórek ssaków lub drożdży, do których wprowadzono materiał genetyczny patogennego drobnoustroju. Obecnie nie dopuszczono jeszcze do obrotu żadnej rekombinowanej szczepionki przeciwko SARS-CoV-2. Wciąż trwają jednak badania nad preparatami o takim mechanizmie.
Jaka szczepionka na COVID jest najbardziej skuteczna?
Każda z dopuszczonych do obrotu szczepionek jest skuteczna i w znaczącym stopniu zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19. Badania nad szczepionkami przeciwko SARS-CoV-2 wciąż trwają, dlatego o żywotności przeciwciał, a co za tym idzie – czasu utrzymywania się odporności przeciwko SARS-CoV-2 dowiemy się dopiero po pewnym czasie. Jednak w dotychczas prowadzonych badaniach każda z nich wykazała się skutecznością w kwestii ochrony przed hospitalizacją i zgonem z powodu COVID-19. Wszystkie rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19 dopuszczone dotychczas do obrotu (tj. Pfizer, Moderna, AstraZeneca) wykazały się 100% skutecznością pod tym względem. W kwestii ogólnej skuteczności przed rozwinięciem się zakażenia i wystąpieniem objawów COVID-19, skuteczność wygląda następująco:
– szczepionka mRNA Pfizer/BioNTech – 95%
– szczepiionka mRNA Moderna – 94,1%
– szczepionka wektorowa AstraZeneca – 82,4% przy 12-tygodniowym odstępie między dawkami (54,9%, jeśli odstęp ten wynosi poniżej 6 tyg.)
Jedno jest pewne – najlepsza szczepionka przeciwko COVID-19 to tak, którą można się jak najszybciej zaszczepić.