Plamki Koplika to specyficzne zmiany na skórze w postaci białawych plam, które pojawiają się na wewnętrznej stronie policzków podczas infekcji odry. Charakteryzują się jasnoszarą lub białą barwą i zazwyczaj mają wyraźną, czerwoną otoczkę. Zwykle można je znaleźć na wysokości dolnych zębów trzonowych. Pojawiają się kilka dni przed wystąpieniem typowej wysypki w przebiegu odry, często wraz z gorączką lub w trakcie jej trwania.

Plamki Koplika, znane również jako plamki Fiłatowa lub plamki Fiłatowa-Koplika, są typowym objawem odry. Różnorodność nazw dla tych plamek wynika z faktu, że różni naukowcy przyczynili się do ich opisu i badania. Wśród tych badaczy byli Reubold z Würzburga, Johann Andreas Murray, Carl Jakob Adolf Christian Gerhardt, Nicolaj Flindt oraz Nił Fiłatow. W przeszłości używano różnych terminów, takich jak „plamki Flindta” lub „plamki Fiłatowa”, jednak obecnie najbardziej powszechna jest nazwa „plamki Koplika”. Ta nazwa nawiązuje do amerykańskiego pediatry Henry’ego Koplik’a, który również opisał te charakterystyczne objawy odry.

Jak rozpoznać plamki Koplika?

Zmiany w jamie ustnej lokalizują się zwłaszcza na wewnętrznej stronie policzków i stanowią istotny wskaźnik diagnostyczny tej choroby. Charakterystyczne cechy plamek, które pomagają w ich rozpoznaniu, obejmują:

• Lokalizację w jamie ustnej, przede wszystkim na wysokości zębów przedtrzonowych i trzonowych dolnych. Mogą także występować w okolicach gruczołów ślinowych oraz na wewnętrznej stronie warg i podniebieniu.
• Mały rozmiar, zazwyczaj wynoszący około 1-2 mm średnicy.
  Kolor, który jest szaro-biały lub biały.
• Wyraźna czerwona obwódka, która otacza te plamki, wskazująca na stan zapalny.
• Obecność wydzieliny surowiczej.
• Plamki zanikają w ciągu 1-3 dni od ich pojawienia się. Stopniowo bledną i znikają wraz z rozwojem choroby oraz pojawieniem się wysypki na innych obszarach ciała.
• Są istotnym znakiem wczesnym odry i stanowią ważny element w diagnostyce tej choroby. Ich obecność powinna skłonić do konsultacji z lekarzem w celu potwierdzenia diagnozy i podjęcia odpowiedniego leczenia.

Plamki Koplika, a inne choroby

Plamki Koplika są bez wątpienia charakterystycznym symptomem odry, ale warto zaznaczyć, że mogą one pojawić się w trakcie innych infekcji wirusowych. Przykłady tych infekcji obejmują zakażenie echowirusami (znane również jako wirusy ECHO) oraz infekcję parwowirusem B19, który jest odpowiedzialny za rozwinięcie rumienia zakaźnego.

W przypadku zakażeń echowirusami, plamki Koplika mogą wywołać podobne zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, co sprawia, że diagnoza może być bardziej skomplikowana. Jednak ważne jest, aby lekarz przeprowadził dokładną ocenę objawów i wywiadu, aby ostatecznie ustalić odpowiednią diagnozę.

Podobnie w przypadku parwowirusa B19, występowanie plamek Koplika w jamie ustnej może wprowadzać w błąd i sugerować obecność innej choroby skórnej, jak rumień zakaźny. W takich przypadkach również niezbędne jest konsultowanie się z lekarzem w celu dokładnej oceny i postawienia diagnozy.

Warto pamiętać, że każda infekcja może mieć swoje charakterystyczne objawy i przebieg. Dlatego dokładna diagnoza i ocena kliniczna są kluczowe, aby odpowiednio zidentyfikować i leczyć konkretne schorzenie. Plamki Koplika, choć charakterystyczne dla odry, nie są jedynym czynnikiem diagnostycznym i wymagają kontekstu klinicznego i oceny przez specjalistę.

Z czym różnicować plamki Koplika?

Wiele innych zmian skórnych i chorób może przypominać wyglądem plamki Koplika. Z czym należy je różnicować? 

• afty – żółte lub białe owrzodzenia w jamie ustnej, często bolesne,
• pleśniawki – infekcja grzybicza, zazwyczaj pod postacią białego nalotu,
• zapalenie i choroby dziąseł – często pojawia się zaczerwienienie i plamy w jamie ustnej,
• zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – pojawia się w wyniku infekcji grzybiczej, bakteryjnej lub wirusowej, również w przebiegu alergii,
• zespół grudkowo-krwotocznych „rękawiczek i skarpetek” – pojawia się również złuszczenie i zaczerwienienie wokół ust,
• liszaj płaski – występują plamy w jamie ustnej, a dodatkowo guzki i inne zmiany,
• łuszczyca – mogą wystąpić białe plamy w jamie ustnej,
• pęcherzyca – dodatkowo mogą wystąpić nadżerki,
• inne choroby skóry.

Leczenie

Plamki Koplika same w sobie nie wymagają oddzielnego leczenia, ponieważ są one objawem chorobowym związanym z odrą, a nie odrębną jednostką chorobową. Traktujemy je jako wskaźnik choroby i należy się skupić na leczeniu odry jako całości. W trakcie przebiegu odry, plamki zaczynają ustępować już na wczesnym etapie choroby, a gdy pojawia się właściwa wysypka, zazwyczaj bledną i znikają samoistnie.

Warto jednak pamiętać, że w przypadku pojawienia się krostek, zmian czy plamek w jamie ustnej dziecka lub osoby dorosłej, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli wstępna diagnoza potwierdzi obecność odry, to zazwyczaj zaleca się standardowe leczenie odry, które może obejmować łagodzenie objawów i wsparcie układu odpornościowego.

Profilaktyka

W Polsce stosuje się szczepionkę skojarzoną do zwalczania ospy wietrznej, świnki oraz różyczki. Oznacza to, że jedna szczepionka zapewnia ochronę przed tymi trzema chorobami. Warto zaznaczyć, że wszystkie te szczepionki zawierają żywe wirusy, jednak zostały one odpowiednio osłabione i zmodyfikowane, aby nie wywoływać choroby u zdrowych dzieci. W rzeczywistości ich celem jest stymulowanie układu odpornościowego, aby ciało mogło efektywnie zwalczać te choroby, gdyby doszło do zetknięcia z nimi w przyszłości. Dzięki szczepieniu możemy więc uniknąć poważnych zachorowań na te infekcje i utrzymać nasze dzieci w dobrej kondycji zdrowotnej.